Μόλις πριν μια εβδομάδα ο Μάρτιν Γούλφ-κορυφαίος αρθρογράφος της ναυαρχίδας του καπιταλισμού Financial Times- έγραψε άρθρο για τον πατέρα του νεοφιλελευθερισμού Μίλτον Φρίντμαν λέγοντας ότι μάλλον έκανε λάθος για τις θεωρίες του (1970) στις επιχειρήσεις. Ότι κακώς πίστευε πως ο προσανατολισμός τους πρέπει να είναι καθαρά στα κέρδη και στην εντατική απόσπαση υπεραξίας απο τους εργαζόμενους με στόχο την συνεχή άνοδο της παραγωγικότητας. Πρέπει να στοχεύουν και στο κοινωνικό όφελος, το συλλογικό καλό. Και θυμήθηκα τον γάλλο φιλόσοφο Ντελέζ: ”Μας πληροφορούν ότι οι επιχειρήσεις έχουν ψυχή, πράγμα που αποτελεί τo πιο τρομαχτικό νέο στον κόσμο” έγραψε στην Κοινωνία του ελέγχου πριν πολλά χρόνια. Ο δε αρχιτέκτονας της απορρύθμισης των αγορών Γκρήνσπαν ( διοικητής της FED επι 20 χρόνια) δήλωσε μετά την κρίση του 2008 ότι η τυφλή πίστη του στην οικονομία της αγοράς τον ώθησε να διαπράξει ένα «λάθος»: να πιστεύει σε αυτοματισμούς που δεν υπήρχαν τελικά στις αγορές. Και ο γερμανός υπουργός Οικονομικών Σόιμπλε- ο κατ εξοχήν θεματοφύλακας της δημοσιονομικής πειθαρχίας και της λιτότητας στην ΕΕ- δήλωσε το 2015 ότι είναι περισσότερο ”κευνσιανός” απο πολλούς οικονομολόγους.
Παρατηρούμε λοιπόν οτι σημαίνοντα πρόσωπα, σύμβολα της οικονομικής ορθοδοξίας του συστήματος, ψελλίζουν εδώ και καιρό τα περί αρρυθμίας του νεοφιλελεύθερου δόγματος, τα περί επιστροφής του Keynes, και τα περί ανάγκης ρύθμισης και παρέμβασης απο το Κράτος στις αγορές, ώστε να σταθεροποιηθούν οι οικονομίες. Και ειδικά με την πανδημία, το Κράτος επανήλθε απρόσμενα για πολλούς εχθρούς του.
Ήλθε ως ο μεσσίας, αφού ναι μεν έριχναν πάνω του το ανάθεμα, αλλά τώρα εισπράττουν μια χαρά τον χαμένο μισθό του ιδιωτικού τομέα. Το Δημόσιο επανήλθε σχεδόν παντού ως καθολικός εργοδότης, ως διασώστης εργαζομένων/εργοδοτών, αφού η επιχείρηση και ο ιδιωτικός τομέας απαίτησαν εκβιαστικά την κρατική στήριξη. Ας μην εξαντλούμε όμως το σκεπτικό μας στα σαφή όρια που πρέπει να έχει η κρατική παρέμβαση, είτε όταν επιδοτεί είτε οταν θερμαίνει την οικονομία με επενδύσεις. Ας ακούσουμε απλά τον θόρυβο απο το δόγμα που καταρρέει. Ας ακούσουμε τον κρότο της αποδόμησης των δήθεν αξιωμάτων που διδαχθήκαμε απο τα εγχειρίδια της οικονομικής επιστήμης: αποτελεσματικές αγορές, αόρατο χέρι, απορρύθμιση, υπερφιλελευθεροποίηση. Και ας ομολογήσουμε το ακατονόμαστο : το σύστημα χρειάζεται ρύθμιση. Ειδικά τωρα που οι φούσκες εκτοξεύονται στα ύψη, εν καιρώ ύφεσης.
Ο καθηγητής Μιλάνοβιτς που μελετάει τις ανισότητες και την υπερσυσσώρευση( όπως και ο Πικεττί) μιλάει για την ανάγκη να περάσουμε σε έναν ”πολιτισμικό καπιταλισμό” και σε μια άλλη κοινωνικότερη εκδοχή του σύγχρονου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η αλήθεια είναι οτι δεν θα βρούμε καλύτερο σύστημα απο τον καπιταλισμό. Ποιόν καπιταλισμό ακριβώς όμως θέλουμε; Είναι η ώρα να μελετήσουμε αδογμάτιστα τις κρυμμένες του στρεβλωτικές δομές και τους εσωτερικούς μοχλούς ανισοτήτων.
Γιατί το ψυχρό Κεφάλαιο της νεκρής και ζωντανής εργασίας, της ψυχοπολιτικής, και το σιδερένιο χέρι του βιοπολιτικού Κράτους, μπορεί να συνυπάρξουν ώστε να απωθήσουν την αιώνια ψευδαίσθηση του μεγάλου Ανταμ Σμίθ( περί αόρατου χεριού). Αλλά και να περιθωριοποιήσουν την εντελώς αναχρονιστική θεωρία των αποτελεσματικών αγορών της σχολής του Σικάγο. Αν αυτά δεν κλειδωθούν στα χρονοντούλαπα της Ιστορίας, τότε η βιώσιμη απασχόληση και η δίκαιη ανάπτυξη δεν θα έλθουν για τις κοινωνίες όσο και αν διαφημίζεται το Great Reset. Κλέινω με μια σχετικά άγνωστη φράση του αμερικανού προέδρου Κένεντι.
Αναφερόμενος στην παραίτηση του Μαρξ το 1862 απο την αμερικανική εφημερίδα Tribune, λόγω μισθολογικών διαφορών, οπότε και διοχέτευσε όλο του το ταλέντο αποκλειστικά στην υπόθεση του Κεφαλαίου, ο Κένεντι είπε το 1961: ”Εάν αυτή η καπιταλιστική εφημερίδα τού φερόταν πιο ευγενικά, εάν ο Καρλ Μαρξ παρέμενε μόνο ένας ανταποκριτής στο εξωτερικό, ίσως η ιστορία να ήταν διαφορετική. Ελπίζω ότι όλοι οι εκδότες θα έχουν αυτό το δίδαγμα κατά νου, την επόμενη φορά που ένας πεινασμένος, άσημος δημοσιογράφος ζητήσει μια μικρή αύξηση”…..